Zahirüddin Muhammed Babür - Gazel (Tapmadım)

Cânımdın özge yâr-ı vefâdâr tapmadım

Köŋlümdin özge mahrem-i esrâr tapmadım

Cânım dek özge cân-ı dil-efgâr körmedim

Köŋlüm kibi köŋülni giriftâr tapmadım

Ösrük közige tâ ki köŋül boldı mübtelâ

Hergiz bu tilbeni yana hüşyâr tapmadım

Nâçâr fürḳati bile hûy etmişem n’etey

Çün vaslığa özümni sezâvâr tapmadım

Bâri baray eşikige bu nevbet ey köŋül

Neçe ki barıp eşikige bâr tapmadım

Bâbür özüŋni örgete kör yârsız ki men

İstep cihânnı munça kılıp yâr tapmadım

tapmak: Bulmak.

esrar: Sırlar.

ösrük: Sarhoş, baygın.

mübtela: Tutkun.

efgar: Yaralı.

giriftar: Düşmüş, tutulmuş, yakalanmış.

dilefgar: Yaralı gönül.

sezavar: Uygun.

hergiz: Asla.

eşik: Kapı.

örgetmek: Öğretmek, alışkanlık kazandırmak.

Zeynep Yıldırım - İran Türkmen Edebiyatı (Dönemleri ve Başlıca Şahsiyetleri)

 

Anahtar Kelimeler: Türkmen Edebiyatı, İran, İran Türkmenleri, İran Türkmen edebiyatının dönemleri, şiir

Giriş

1881 yılında Çarlık Rusya ve İran arasında imzalanan sınır antlaşması ile Türkmen toprakları ve halkı iki ülke arasında bölünmüştür. Göklen ve Yomut boyuna mensup Türkmen nüfusun büyük bölümü İran sınırı içerisinde kalmıştır. Konargöçer bir yaşam sürdüren bu Türkmen nüfusun çoğunluğu okuryazar değildi. Bu nedenle aralarında yazılı edebiyattan daha ziyade halk edebiyatının sözlü türleri yaygındı. Bu durum 1881 yılında başlayan ve 1925’te Rıza Şah’ın devlet yönetimini ele geçirmesine kadar süren Kaçar iktidarı döneminde değişiklik göstermeyerek bilinen kalıp ve içerikler içerisinde kalmıştır. Devam eden Pehlevi ve İran İslam Cumhuriyeti dönemlerinde ise İran’da yaşanan gerek iç gerekse dış siyasi gelişmelerin Türkmensahra’daki etkileri edebiyatın millîleşme sürecini şekillendirmiş ve günümüzde özellikle şiir alanında kendine has özellikler barındıran güçlü bir İran Türkmen edebiyatı dalının gelişmesini sağlamıştır.