Anacan (xalq mahnısı)

 

Anacan, bağrımı qan eyləmişəm mən,

Gözlərimi giryan eyləmişəm mən.

Bir ala gözlü yarın eşqi yolunda,

Öz canımı qurban eyləmişəm mən.

Fərhad ile Şirin (Dastan)

 

USTADNAMƏ

 Danəndə yanında, məclis içində, 

Şirin sözün cana yayılsın gərək! 

Sazın cingildəyib, səsin gələndə, 

Qəflətdə yatanlar ayılsın gərək!

Qurbani (Dastan)

 

USTADNAMƏ

Dəli könül, nə divanə gəzirsən? 

Bivəfa dilbərdən sənə yar olmaz. 

Düz çıxmaz ilqarı, əhdi-peymanı, 

Hərcayıda namus, qeyrət, ar olmaz.

Koroğlunun İstanbul səfəri

 Koroğlunun adı bütün aləmə yayılmışdı. Dünyanın hər tərəfindən iyid oğlanlar onun dəstəsinə gəlirdi. Qızlar, gəlinlər onun həsrətini çəkirdilər. Bu səs-səda gəlib İstanbula da çatmışdı. İstanbul xotkarının qızı Nigar xanım da görməzəbilməzə eşq badəsini içib bir könüldən min könülə Koroğluya aşiq olmuşdu. Amma yazıq qız atasının, bir də ki bir namərd qardaşı var idi, onun qorxusundan ləb tərpədib nəfəs çəkə bilmirdi. Deyirlər İstanbul kəndlərinin birində Bəlli Əhməd adında yeniyetmə, cavan bir oğlan var idi.. Bəlli Əhməd nə qədər ki, igid idi, bir o qədər də əli açıq, könlü-gözü tox idi. Tapdığını tək yeməzdi. Elə ki, Koroğlu sədası gəlib buralara çatdı, Bəlli Əhməd çox götür-qoydan sonra çarıxlarının bağını bərkidib, ağamı Allah saxlasın deyib, Çənlibelə tərəf yola düşdü. Çox getdi, az getdi, o necə deyərlər dərə-təpə düz getdi, bir cümənin günündə gəlib İstanbula yetişdi. Bəli, elə təzəcə bazara girmişdi, o yan bu yana baxırdı ki, gördü hamı qaçır. Özü də heç dükanı bağlayıb eləmir. Bir su içim saatda bütün bazar qaldı başına. Bəlli Əhməd onlardan birini saxlayıb soruşdu ki, bu nə qaçaqaçdır? 

Koroğlu dastanı haqqında

 

Azərbaycan qəhrəmanlıq dastanlarında xalqın həyatı ilə bağlı tarixi hadisələrdən, insanların haqq-ədalət və azadlıq uğrunda apardığı mübarizədən bəhs edilir. Bu dastanların qəhrəmanları xalq içərisindən çıxmış mərd və igid insanlar olur.  Ən məşhur qəhrəmanlıq dastanlarından biri də “Koroğlu” dastanıdır.

Eyvazın Çənlibelə gətirilməyi

Deyirlər Koroğlunun oğlu yox idi. Nigar xanımı almışdısa da, amma övladı olmamışdı. Bu səbəbdən Nigar xanım çox qəmli idi. Koroğlu da ona baxıb kədərlənirdi.

Aşıq Cünunun işi belə görüb dedi: – Ay qoç Koroğlu, elə buna görə məlulsan? Sənin mənim kimi aşığın var. Dünya mənim ayağımın altında sini kimidi. Gedərəm, hər yanı gəzərəm, axtararam, bir Rüstəm kimi igid, Yusif kimi gözəl oğlan taparam, gəlib sənə xəbər verərəm, gətirib özünə oğul eləyərsən. Aşıq Cünunun bu məsləhətinə Koroğlu, dəlilər, xanımlar, hamısı razı oldu. 

Koroğlunun Ballıca səfəri

Çənlibelə yaz gəlmişdi, təbiət canlanmışdı. Quşlar səs- səsə verib oxuyurdular. Hər tərəf yaşıl dona bürünmüşdü. Koroğlu ilxısını göy otluğa buraxdırmışdı.

Dürat da ilxının içində idi. Günlərin birində Düratın nadincliyi tutdu. Başladı ayğırlarla təpikləşməyə. Birini vurdu, ikisini vurdu, axırda hamısını qabağına qatıb Çənlibeldən aşağı qovdu. İlxının ağzı çöllüyə düşdü. Gethaget gəlib çıxdı bir qoruğa. Bu qoruq Ballıcalı Qara xanın qoruğu idi.

Tahir və Zöhrə dastanı

 

Ustad belə rəvayət edir ki, Qaraman şəhərində iki qardaş var idi. Böyüyünün adı Hatəm Soltan, kiçiyinin adı Əhməd vəzir idi. Hatəm Soltan Qaraman şəhərinin padşahı, Əhməd onun vəziri idi. Mal-dövlətləri bihədd, cah-calalları bihesab idi. Ancaq heç birinin züryəti yox idi ki, öləndə yerlərində qalsın. Əhməd vəzir adil, rəiyyətpərvər idi. Amma Hatəm Soltan zalım, xunxarın biri idi. Əhməd vəzir fəqirə, füqəraya həmişə əl tutardı. Ancaq övladı olmadığından həmişə bikef, qəmgin olardı. Günlərin bir günündə Əhməd vəzir yenə də oturub övlad dərdi çəkirdi, bu zaman nurani dərviş daxil olub, salam verdi. Əhməd vəzir salamın cavabını rədd edəndən sonra, qalxıb dərvişin kəşkülünü aldı, içinə bir çəngə əşrəfi qoyub, dərvişə qaytardı. Dərviş qoltuğundan bir alma çıxardıb, Əhməd vəzirə dedi:

- Al, muradın hasil olar, - deyib çıxıb getdi.

Azerbaycan Halk Edebiyatı

DESTAN

Destan Azerbaycan Türklerinin sanat anlayışının en büyük ve en eski örneklerinden biridir. Destan aslında ozan-âşık yaratıcılığının mahsulü olup, Türk halklarının epik düşüncesinin tezahürüdür ve âşık yaratıcılığını sözlü halk edebiyatı ile bağlayan temel etkendir. Destanlarda epik anlatımla lirik sunum; nesirle nazım birlik oluşturur. İşte bundan dolayı destan sadece epik değil, epik-lirik tür olarak kabul edilir.