1950-1960'lı Yıllarda Türkmen Edebiyatı

 

1950’li ve 1960’lı yıllar, Türkmen şiirinin en üretken olduğu ve değişime uğrayıp yenileş­tiği yıllardır. Önce Ekim devriminin getirdiği baskının sonucu, ardından da İkinci Dünya Savaşının sebep olduğu olaylar ve duyguların baskısı altında kendi mecrasından çı­kan, kendi meselelerini ele alamayan, Türkmenlerin kendi değerleriyle donanmamış olan Türkmen şiiri, 1950’li yılların ikinci yarısından itibaren kendi yatağında ilerlemeye başla­mış, “ ... yaşadıkları ülkenin dokularını, halkın gönlündeki zenginliği ve inceliği duyarlı bir sembolizmle şiirleştirme fırsatını” bulmuştur.

Dyza çökmedik şahyr

“Men nädogrulyklar hakda ýazman diýip, barybir, hiç kimiň öňünde dyza çöküp ýalbarmaryn.”  Bu sözler Annasoltan Kekilowanyň ömrüniň soňky aýlarynda ýazan hatlaryndan alyndy.

Göroglynyň Öýlenişi

 

Agaýunus periniň düýşünde Görogly begi görüp, oňa hak aşyk bolanyna eýýäm kyrk gün bolupdyr. Özi bir gyz-juwan, haly perişan, serçemenli Çarbagynda oňa garaşyp otyr. Görogly begden bolsa habar-hatyr ýok. Kenizler Agaýunusyň bu bolşuny geň görüp, oňa nebisleri agyryp, ony köşeşdirjek bolýarlar.

Tamara Glazunowa - "Görogly" türkmen halkynyň epiki mirasydyr

"Görogly" eposyny eline alan okyjy ony başdan-aýak okap çyksa-da, orta asyrlardan häzirki güne çenli aýdymdyr rowaýat görnüşinde gelip ýeten bu üýtgeşik gahryman barada heлaýatlara ýene ençeme gezek dolanar.

Wäşi, adalatly we ugurtapyjy Görogly hakda rowaýat türkmen halkynyň arasynda döräp, ol goňşy halklara-da ýaýrapdyr. Azerbaýjanda, Özbegistanda, Täjigistanda we Türkiýede Görogludyr onuň kyrk ýigidiniň edermenligi barada şol halklaryň öz nusgalary peýda bolupdyr. Ýöne onuň diňe türkmençesinde Göroglynyň dogluşy barada rowaýat gabat gelýär. Oňa çagalykdan Röwşen diýip at berselerem, eposda oňa Görogly diýilýär.

Toýly Jänädow - Mertlik – türkmeniň gadymy hem müdimi pelsepe-taglymy

Mertlik – türkmeniň gadymyýetden gözbaş alýan milli pelsepe-taglymydyr. Bu  pelsepe-taglym bolsa, türkmen ýigidiniň şahsyýetini bezeýän ajaýyp gylyk-häsiýetiniň şahyrana dildäki çeper aňlatmasydyr. Bu barada hormatly Prezidentimiz özüniň «Mertler Watany beýgeldýär» atly kitabynda: «Mertlik türkmen halkynyň edermen ata-babalarymyzdan gözbaş alýan iň asylly, iň ajaýyp häsiýetleriniň biridir.»^[1] – diýip örän ýerlikli kesgiteme berýär.  Çünki, parasatly pederlerimizden miras galan atalar sözlerinde: «Mert ýigitden mert dogar», «Mert elinden köp iş geler, namartdan hiç iş bitmez», «Mert Hudaýdan görer, namart ýoldaşyndan», «Mert serini berer, syryny bermez»,  «Mert ýigitler supra ýaýar, a:t alar», «Mert ýigitler saçak açar a:t alar», «Mert söweşde belli, dana – geňeşde», «Mert özünden görer, namart – ýoldaşyndan», «Merde ýalbarsaň peseler, namarda ýalbarsaň eseler», «Mert – iliň adamy», «Merdi magtasaň-da mert, namardy magtasaň – dert», «Merdiň sözi ýeke, namardyň özi ýeke», «Mert berip guwanar, namart – alyp», «Mertde mähir bolar, namartda – gahar», «Namart – aş üstünde, mert iş üstünde»[2] - diýen ýaly pähim-paýhasa ýugrulan ajaýyp jümleler bar.  Bu paýhasly jümleler bolsa milli Liderimiziň: «Mertlik – türkmeniň ezelinde bolaýmaly tebigy häsiýetdir.»^[3] – diýen parasatly taglymatynyň düýp many özenini düzýär.