Kimdir yozgan kimdir yashagan.
Shiddatli kurashni, har ikkala sportchining harakatlarini diqqat bilan kuzatib turarkanman, Asolatning raqibiga atay imkon berayotgani jahlimni chiqarardi. Axir, bu jahon chempionati, o’ta ehtiyotkor bo’lish kerak. Aks holda qilgan mehnatlarimiz havoga uchadi. Asabiylashyapmanmi? Bo’lmasamchi? Axir jahon chempionatining finaliga chiqishni faqat orzu qilganman. Men yetolmagan cho’qqiga shogirdim ko’tarilishi uchun bor yo’g’i bir qadam qolgan. Faqat, xato qilmasa bo’ldi, qolganini eplaydi. Uxxx, sal qoldi-ya!
— Nima qilyapsan, Assoo, uni ayama! Chaqqonroq bo’l, oyoqqa ishla!
Baqirgan
ovozimni u eshityaptimi yo’qmi unisini bilmayman, balki, hozir undan ham ko’p
ter to’kayotgandirman. U jismonan va ruhan raqib bilan kurashayotgan bo’lsa,
men xayolimda uning raqibining nusxasi bilan o’zim bilgan usullarni qo’llab
kurashardim. Men allaqachon uning ustidan g’alaba qozonib ham bo’ldim, ammo,
Asolat arqonni uzun tashlab o’z kuchiga ishonib harakat qilyapti. Bu usuli doim
o’zini oqlagan bo’lsa ham hozir meni asabiylashishga majbur qilmoqda. Jin
ursin!
***
O’ktam Asolatni
7 -8 yoshligidan beri taniydi. Ochiq havoda, maktabning fudbol maydonida o‘z
shogirdlari bilan mashg’ulot o’tkazayotgan kunlarning biri edi. O‘zidan katta
sumkasini orqasiga osiltirib olgancha, ikki qo‘llab temir panjarani
ushlab, yuzini unga bosib bir qizcha
ularning mashg’ulotini kuzatib turar edi. O’ktam avvaliga unga e‘tibor bermagan
bo‘lsa, keyinchalik bu hol har kuni takrorlanadigan bo’ldi. So’ng O’ktam qizni
yoniga chaqirdi.
U esa qimir
etmadi. Shunda uning o’zi qizchaning yoniga keldi.
— Isming nima
seni?
— Asolat.
— Shu yaqin
atrofda yashaysanmi?
U boshi bilan tasdiq ifodasini qildi va mehribonlik uyi
tarafga qo‘l cho‘zdi
— Ana u yerda
yashayman.
O’ktam uni “detdom” bolalaridan ekanligini bilgach, birdan ko‘ngli allanechuk bo’lib ketdi. Va o’z ovoziga o’xshamagan muloyimlik bilan so’radi.
— Karatega qiziqasanmi?
Asolat
“yo‘q” degandek bosh irg‘idi.
— Eya, nega
qiziqmaysan? Karate seni sog’lom, kuchli qiladi. Kimdir seni xafa qiladigan
bo’lsa ‘‘mana bunday mana bunday‘‘ qilib jazolaysan. O’ktam shunday deya bir
nechta karate uslublarini qilib ko‘rsatdi.
Asolat uning
harakatlarini katta qiziqish bilan, ko’zlari porlab kuzatib turdi.
— Qaniydi, men
ham shunday qilolsam.
— O‘zing
astoydil istasang nafaqat shunday qila olasan, balki, hammadan zo‘r bo‘lib
chempion bo’lishing ham mumkin. Lekin sen karatega qiziqmaysan-ku, to’g’rimi?
— Ha, lekin
o’rganishim kerak-da,- oxirgi so’zlarini g’amgin, past ovozda aytdi.
— Nima uchun?
— Onamni
dadamdan himoya qilish uchun.
***
— Asolat, qo’lingdagini tashla dedim men
senga! - deb baqirdi O’ktam ustoz unga. Bu ovozdan men qo’rqib ketdim
Asolatning esa bir tuki o’zgarmadi.
— Yo’q, ustoz, shu olovga o’zingni tashla
deng, aytganingizday qilay, lekin.. buni tashlolmayman… - dedi Asolat
ko’zlaridan shashqator yoshlar oqqancha.
To’grisi, men
hozirgi ko’rib turgan voqealarni tushunmayotgandim. Ustozni bunday
g’azablanganini, Asolatning yig’laganini sira-sira ko’rmagandim. Axir Asolat
ustozning eng yaxshi shogirdlaridan edi, uni chempion bo’lishiga ishonaman
derdi. Nima jin urib, kap-katta odam shu Asolatning qo’g’irchog’iga yopishib
oldi ekan? Asolat temir idish ichida gurillab yonayotgan olovga hammadan yaqin
turar, qo’g’irchog’ini kimdir tortib oladigandek mahkam quchoqlab olgan, ammo
o’ziga azob berayotgan olov qarshisidan uzoqlasholmasdi. Bir qadam ham
chekinmasdi, olovdan ko’z uzmasdi faqat yum-yum yig’lardi. Yaqin insoningni
shunday holda ko’rish, qo’lingdan yordam berish kelmasdan kuzatib turish juda og’ir
ekan. Hatto, yutinishga ham haddim
sig’masdan bo’lib o’tayotganlarining istalmagan tomoshabini bo’lib turardim.
— Bu shunchaki ozgina yelim va mato parchasi. Nega yoqib yuborolmaysan uni?
Seni nima bog’lab turadi u bilan? Hozir nimalarni his etyapsan? Ayt, jim turma,
Asolat?- O’ktam ustoz vazmin gapirardi. Shoshmasdan. O’z o’ljasini xotirjamlik
bilan kuzatayotgan yirtqichga o’xshardi mening nazarimda.
— Gapir, nima to’xtatib turibdi? Seni
mehribonlik uyiga tashlab ketgan va keyin buni butkul unutgan ayolning
hurmatimi? Bilsang, u yangi erini quchog’iga kirishi bilan seni unutib bo’lgan.
Olib bergan qo’g’irchog’ini-ku qo’ya tur!
Mening nafasim
ichimga tushib ketdi. Qanchalik toshbag’irlik! Ona qanday ayol bo’lishidan
qat’iy nazar qiz uchun eng aziz inson-ku! Ayniqsa buni biz-mehribonlik uyi
bolalari teran his qilamiz. Asolat ustozga shunday o’qrayib qaradiki, men
qo’rqib kettim. U nimadir deyish uchun og’iz jufladi- yu indamadi, va aksincha,
nimadir deb yubormaslik uchun lablarini qattiq qimtib oldi. Hozir uning
oyoqlari qaltirayapti bilaman, chunki qattiq asabiylashsa yo qo’rqsa shunday
bo’lardi…
Men Asolatni mehribonlik uyiga birinchi
kelgan kunimdan beri taniyman. Qachon, qanday, kim tomonidan bu yerga olib
kelinganini bilmasdim. Bir-birimizdan hech so’ramaganmiz bu haqida. Faqat
g’ira-shira eslay oladiganim mudhish avtohalokat sabab ota-onamdan
ayrilganimdan so’ng bir necha yillik yetimlik ko’cha-ko’chi boshlandi. Men
oxirgi qo’nim topgan joy- mehribonlik uyi bo’ldi. Nolimayman, qarindosh-urug’ning
minnatli oshidan ko’ra shu yerning kashasi avlo edi men uchun. Bu yerda hamma
bir-biriga mehribon ayni paytda hammasi mehrga, bir og’iz yaxshi gapga intiq.
Boshqalardan nimasi bilandir ajralib turadigan qiz- Asolat sirdosh dugonamga
aylandi. Aniqrog’i esa men doim uning yonida bo’ldim. Chunki uning o’zi hech
birovga el bo’lmas, kam uxlar, kam yer, kam gapirardi. Atrofda o’zimizdek
ko’ngli yarim, kimdir kelib meni bu yerdan olib ketadi deb kutib yashovchi
bolalar ko’p edi. Asolat esa ulardan hech yig’lamasligi va hech kimni
kutmasligi bilan ajralib turardi va bizdan bir pog’ona baland turardi
nazarimda. Nomini o’zim ham bilmaydigan bir tuyg’u meni u tomonga
tortaverardi. Mushtdekligimizdan beri
tunda yotoqlarimizni birlashtirib
olardik va shunday uxlardik. Men va Asolatning o’rtamizda doim shu qo’g’irchoq
bo’lgan. Bilmadim, negadir u menga tunda indamay ko’zyoshlarsiz yig’laydigandek
tuyiladi, chunki u derazaga yo shiftga ko’zlarini ma’nosiz tikib
qo’g’irchog’ini bag’riga bosgancha uzoq yotadi… Ha, u eski, sariq potila sochli
qo’g’irchog’idan sira ayrilmasdi. Maktabga ham mashg’ulotlarga ham sumkasiga
solib olib borardi. Mening qo’g’irchoq haqida bor yo’q bilganim- Asolat bu
yerga faqat shu qo’g’irchoq bilan kelgan. Balki, uni onasi olib bergandir, kim
bilsin? Odam aziz insonidan olgan sovg’anigina mana shunday qadrlaydi. Men
bilgan Asolatning oilasi ham ovunchog’i ham doimiy hamrohi ham shu- qo’g’irchoq edi. Ayni paytda esa undan voz
kechishini, o’z qo’li bilan yoqib yuborishini surbetlarcha talab qilishmoqda.
Mantiqsizlik! Men bu daxshatli tomoshani ortiq ko’rishni istamasdim, ammo
turgan joyimdan bir qadam jilolmay, nafasimni ichimga yutgancha Asolatdan ko’z
uzmay turardim. Uning yuzi o’zgarib qotib qolgan edi.
— Sen ojizlik qilyapsan. O’z-o’zingni
yengishing kerak, bu qo’lingdan keladi. Toki, oyoqqa zanjirlangan toshdik seni
orqaga tortaveradigan o’tmishdan yuz o’girmas ekansan, senga zulm qilganlarga
achinishda davom etarkansan hech qachon g’olib bo’lolmaysan, eshityapsanmi,
Asolat, hech qachon! Bugungidek raqibingni ayab mag’lub bo’lib yuraverasan.
Hayot ham karatedagidek. Sen yengmasang, kurashmasang seni yiqitishadi. Joning
boricha kurash, g’alabadan boshqa hech narsa xayolingni band etmasin,
raqibingni ahvoli, og’rig’i seni qiziqtirmasin. Qani bo’l, o’zingni yeng Asso,
bo’l!
Ustozning
chakka tomirlari bo’rtib chiqib peshonasidan ter oqa boshladi. Go’yo olov
qarshisida Asolat emas, o’zi turgandek. Asolat yoshli ko’zlari bilan ustozga
iltijoli boqib “unday qilolmayman” degandek boshini sarak-sarak qildi.
— Unda bu yerda qiladigan ishing qolmagan.
Men shuncha vaqtimni bekorga sarflabman, essiz… Ket, - dedi ustoz qattiq
tikilib. Ustoz uni haydayapti-yu ovozida jahl emas, achinish, hayrixohlikka
o’xshash nimadir bor edi.
Asolat bir burchakda turgan sumkani yelkasiga
ildi-yu tez-tez yurib zaldan chiqib ketdi. Men esa qo’rqibgina past ovozda
ustoz bilan xayrlashgancha uning ortidan yugurdim. Asolat yo’l bo’yi yig’lab
ketdi. U ko’z yoshlarini odamlardan yashirishga urinmadi ham. Men unga qanday
tasalli berishni bilmasdim.
— Asolat, xafa bo’lmagin, yig’lamagin.
Ustozning bugun yutqazganing uchun jahli chiqib ketdi, xolos. Bir necha kun
ko’ziga ko’rinmasak esidan ham chiqib ketadi. Qo’g’irchog’ing ham yoningda
qoladi, mashg’ulotlarni esa kuchaytirasan.
— Gap bunda emas.
— Nimada bo’lmasa?
Asolat javob
bermadi. Nimaga bunday bo’ldi o’zi? Savollarim ko’p ammo unga ozor bermaslik
uchun jim ketardim. Tuni bilan uxlolmadim. Ko’zimni yumdim deguncha o’zimni
olov qarshisida ko’rayotgandim. Ehtimol, bu haqida ko’p o’ylaganim uchun
shunday bo’layotgandir. Unda Asolat qay ahvolda ekan deb u tomonga o’girilaman.
U joyida yo’q. Atrofga alanglayman. O’zimdan boshqa birov eshitmaydigan ovozda
uni chaqiraman “Asolat” Ko’nglim g’ashlanib sekingina xonadan chiqaman. U bu
paytda borishi mumkin bo’lgan joylarni qarayman. Yo’q. Xavotirim oshadi.
Tashqariga chiqaman balki, toza havoga chiqqandir? Soat necha bo’lganini
bilmasdim, kechani to’lin Oy yoritib turar,
ichki sezgilarim yetaklagan tomon ketardim. Va uni kichik stadiondan,
o’tirg’ich ustida bir o’zi yolg’iz, tizzalarini quchoqlab olgancha tebranib
o’tirgan holida topdim.
— Sendan xavotir oldim, tentak!- deya
uning yoniga o’tirdim,- meni ham to’lin Oyni tomosha qilishga olib chiqish
kerak edi. Baribir uxlolmay yotgandim.
U menga bir
qarab qo’ydi-yu indamadi. Qo’llarimni yelkasiga qo’yib, bag’rimga tortdim. Uning
qo’llari muzlab ketgan, dir-dir qaltirardi.
— Sovuqqotibsan. Yur ichkariga kiramiz.
— O’zing boraver.
— Seni yo’qotishdan qo’rqarkanman Asso!
— Qo’rqma, bu baribir qachondir sodir
bo’ladi.
— Gaplaring ham sovug’ey.
— Bilasanmi? Senga havasim keladi.
— Albatta, hozir sendan issiqroq
kiyinganman, havas qilsang arziydi.
— Ota-onang o’lib ketgan. Hatto, ularni
eslolmaysan ham. Istagancha ular haqida shirin xayollar surishing, yaxshi
voqealarni o’ylab topib bora-bora ularga o’zing ham ishonib yashashing mumkin.
— Bugun yiqilganda boshing bilan
tushdingmi?
— Menda esa… eslashga arzirli bir yorug’
xotira yo’q…
— Yana biroz o’tirsak quyosh chiqadi.
Yop-yorug’ bo’lib!
— Ertaga nima qilishni bilmayapman.
— Sen aytayotgan erta allaqachon bugunga
aylanib bo’lgan. Bugun nima qilish haqida gaplashamiz.
— Sen hech erta nima bo’lishi haqida
o’ylaysanmi?- u biroz vaqt o’tib juda g’amgin bir ovozda so’radi buni.
— Nima qilaman uni o’ylab? Erta
kelish-kelmasligini bilmaymiz-ku! Balki, u ertada men bo’lmasman, men yo’q vaqt
menga tegishli emas. O’tmish haqida o’ylash esa umuman foydasiz. Chunki uni
o’zgartirib bo’lmaydi. Hamma gap bugunda, Asso! Sen bo’lsang kecha va erta
o’rtasida o’ralashganing-o’ralashgan.
U yana jim
bo’lib qoldi. Men esa yanada qattiqroq bag’rimga bosdim.
— Yig’lashni istaysanmi?
— Ko’z yoshim tugadi.
— Yaxshi, endi yotib uxlaylik.
— Sen
boraver, men yana biroz qolmoqchiman. O’zim yolg’iz…
Uni o’sha yerda
qoldirib yo’lda ortimga qaray-qaray xonaga qaytdim. Qachon uxlab qolganimni
bilmayman tongda qizlarning shovqinidan
uyg’onib ketdim.
***
Xurshid!-
yordamchi shogirdlardan birini chaqirdim- bu idishni ko’zimdan yo’qot. Olovini
ham o’chir. Lekin yaqinroq joyga qo’y. Ertaga yana kerak bo’ladi.
Men Asolatni
haydaganim bilan yana qaytib kelishini aniq bilaman. Chunki u ortga
chekinadiganlardan emas. Unda chempion bo’lish uchun hamma xislatlar bor- kuch, iroda, sabr, tirishqoqlik, g’alabaga
kuchli ishtiyoq. Ammo raqibiga nisbatan rahmdilligi hammasining beliga
tepibadi. Aslida karateni mazlumlarni,
o’zini himoya qilish uchungina o’rgangani bunga sababdir. Lekin endi men uni
shundayligicha qoldirolmayman. Kim uchundir ahmoqona, boshqasiga bag’ritoshlik
bo’lib ko’rinayotgan har taraflama ko’p o’ylab qilayotgan bu rejam amalga
oshsa, hatto, Asolat musobaqada g’alaba qozonolmagan taqdirda ham keyingi
hayoti, yashashi osonlashadi. Nimagaki, odam qalban, eng inja hislar bilan
bog’lanib qolsa, ko’gilchan va qo’rqoqqa aylanadi. Bu ba’zi-ba’zida ro’y
beradigan baxtsiz hodisa emas, bu mudom uni yo’qotib qo’ymaslik ilinji bilan
yashash, o’sha narsaning “qul”i bo’lishdir.
O’z kuchiga ishonadigan, yo’qotadigan narsasi
yo’q ayoldan kuchlisi ham ozodi ham yo’q…
Ertasiga
ertalab hammadan oldin Asolat mashg’ulotga keldi. Men tongni kechagi temir idishga o’tin to’ldirish
bilan boshlagandim. Uni bunchalik erta kelishini kutmagandim balki,
uxlamagandir.
— Ustoz, men mashg’ulotlarni davom
ettirmoqchiman.
— Bemalol, shartini esa bilasan.
U olov tomonga
ketdi. Yo’l yo’lakay sumkasidan o’sha ko’zlari ko’k, sochlari sariq, qosh va
lablarining rangi allaqachon o’chib ketgan, ko’ylakchasi ham eskirgan
qo’g’irchog’ini olib bag’riga bosdi. Va shu holida olov yonayotgan idish
yonida u bilan xayrlashayotgandek uzoq
turib qoldi. So’ng qo’g’irchoqni olov tepasi tutib, birdan tashlab yubordi. U
shunchaki tashlab ketmadi, balki, uning kiyimlari qanday o’t olayotganini,
yelim oyoq qo’llari qanday erib oqayotganini, yuzlari bujmayib, qorayib
yonayotganini kuzatib turdi. Negadir bundan men to’lqinlanib ketdim Asolatning
yuzida hech bir ifoda sezilmasdi. Faqat, ko’zlarida gurillab yonayotgan
olovning aksi o’ynardi.
***
Asolat chaqqon
harakatlar bilan raqibining hujumlaridan qochib qolar, katta kuch va g’azab
bilan berilgan qo’l zarbalari havoga ketayotgan edi. Sekundlar ajratilgan vaqt
tugashiga qarab uchib borar, men Asolatning yutqazayotganini tomosha qilib
turardim. Ammo, shu payt u oyoq bilan chalg’ituvchi harakatlar qildi va birdan
oldinga o’tib raqibiga to’xtovsiz, ayamasdan qo’l va oyoq zarbalarini bera
boshladi. Buni kutmagan raqibi ozgina muvozanatni yo’qotishi bilan uning
boshiga kuchli o’ng oyoq zarbasini berdi. Raqib yonboshga yiqildi. Hakam qizil
bayroqchasini ko’tardi. Vaqt tugagan edi. Tomoshabinlar, jamoadoshlar uni
olqishlab shovqin ko’tarishdi. Mening qulog’im yuragim gupillashidan boshqa
hech qanday tovushni eshitmayotgandi. Asolat- g’alaba qozondi!
— Chempion!!!
Bunday daqiqalardagi hissiyotlarni so’z
ifodalay olmaydi, buni faqat maqsadiga o’lib-tolib yetganlargina tushuna
oladilar. Agar bu baxt nasib etmagan bo’lsa, ming hijjalab tushuntirma-tasavvur
qila olmaysan. Asolat maydon o’rtasida endi nima qilishini bilmagandek, to’rt
tomonga alanglagancha turardi. Men o’zim uning yoniga borib, quchoqlab tabrikladim.
Yelkasi bilan bayroq yopdim. Atrofimizni jamoadoshlar, muxbirlar o’rab olishdi.
— Biz… biz yutdik, ustoz!- u chuqur-chuqar
nafas olar, tomog’iga tiqilgan havo ortiq gapirishiga yo’l bermayotgandi.
— Sen yutding, Asolat! Bu sening
g’alabang!
***
Hamma meni
tabriklab bo’lgach, atrofga yana bir bor nazar tashladim.
— Bo’ldimi? Faqat shugina, xolosmidi?
Musobaqalar
uchun ajratilgan, tomoshabin va ularning shovqini bilan to’lgan zalni tark
etarkanman, ulardagi xursandchilikning mingdan birini ham tanamda his
etmayotgandim. O’rganib qolgan odatlaringdan vos kechish o’zingga bog’liq
bo’lmaskan, buni shaxsiy buyumlarim solingan sumkaning zamogini tortayotganda
angladim. Axir, bu yerda u yo’q-ku! Nimalar qilib qo’yganimni, butun borimni
yo’qotganimni aynan o’sha lahzada tushunib yetdim. Adashdim, katta xatoga yo’l
qo’ydim… Mening ko’zyoshimni ko’rgan atrofimdagilar muvaffaqiyatidan deb
o’ylashardi. Yaxshiyamki, ular adashayotganlarini bilishmasdi. Afsuski,
bilishmasdi…
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder