Boborahim Mashrab - G'azal (Oldida)

 

Kori muflis sahl erurkim pod(i)shohning oldida,
Siynayi daftarni ochmang dil siyo(h)ning oldida.

Man tasadduqi o’shandoq oli himmatlar bo’lay,
Ikki olam bir qadamdur avliyoning oldida.

Rahmatanlilolamiynning ummati bo’lsang agar,
Rohi aslingdin gapurma ro’ siyo(h)ning oldida.

Kimki johildir nasihat bersang anga saxt yetar,
Ikki dunyo nur bo’lur sohib duoning oldida.

Domani davlatni tutganlar bilur bul ma’nini,
Yaxshi so’zni so’zlamang baxti qaroning oldida.

Mashrabo, har qayga borsang izlagil ganji nihon,
Ro’zi Mahshar qurb topgaysan Xudoning oldida.

G'azal (Devona qildi ishq mani.)

Man kimga aytay, do’stlarim, devona qildi ishq mani,
Sadpora qildi yurakim, devona qildi ishq mani.

Tun-kechalar dod aylasam, har dam sani yod aylasam,
Ishqingda faryod aylasam, devona qildi ishq mani.

Shomu sahar giryon bo’lay, yo’lungda sargardon bo’lay,
Oxir sanga qurbon bo’lay, devona qildi ishq mani.

Hamdam bo’lay mayxonaga, sokin bo’lay butxonaga,
Boshim qo’yay ostonaga, devona qildi ishq mani.

Ishq ahliga hamdam bo’lay, Haq yo’liga mahkam bo’lay,
Dargohiga mahram bo’lay, devona qildi ishq mani.

Devonayi shaydo bo’lay, man tolibi Mavlo bo’lay,
Xalq eliga rasvo bo’lay, devona qildi ishq mani.

Mashrabga qil lutfu karam, vahdat sharobin dambadam,
Ey sohibi Lavhu Qalam, devona qildi ishq mani.

Rauf Parfi - Qora devor

 

I. 

Qandayin sirdir bu, bu qanday tushdir,
Bu qanday uyqudir, uygʻongan uyqu.
Koʻzlarimdan qora quzgʻunlar uchdi
Mudhish qora devor ortida, yohu!

Fuzuli - Gazel (Ol müşg-bû gazâle ihlâsım eyle vâzıh)

Ol müşg-bû gazâle ihlâsım eyle vâzıh
Bellig sabâ selamen miskiyetü’r-revâih

Olgaç habîbe vâsıl bizden hem olma gâfil
Lâ takta-i’r-resâil lâ tektümü’s-sarâih

Yüzde sirişk kanı söyler gam-i nihânı
Kad tüzhiru’l me’ânî bi’l-hattı fi’l-vâih

Ben mübtelâ-yi hicran benden ırag cânân
Ve’l-ömrü keyfe mâkân misle’r-riyâhi râih

Aşkın Fuzûlî zâr terk etmek oldu düşvâr
Yâ âriften bimâ sâr lâ teksirü’n-nesaih

Vüqar Əhməd - İstərəm başına dolanım, Təbriz!

1950-1980-ci illərdə yazıb yaradan cənublu  şairlər  arasında  

ən  ağsaqqalı,  ən qocamanı Məhəmmədəli Məzhunun yaradıcılığı bütünlüklə ağız-dil şeiri üstə köklənib. Onun hər bir şeir nümunəsindən xalq ruhu süzülür:

 

Gəlmişəm öpməyə torpağın yenə,

Bu əziz vətənim, cananım Təbriz!

Nə qədər ömrüm var, istərəm sənsiz

Olmasın bir günüm, bir anım Təbriz!

Yetik Ozan - Bağlama

Her sevgi bir düğüm atmış koluna

Dokundukça inler, yarası vardır.

Irak gönüllerin uçurumuna

Ezgiden bir köprü kurası vardır.

Aslı saçlarını yönüne sermiş,

Altı tel koparıp göğsüne germiş,

Kerem, yarasından bir kabuk vermiş,

Sızlaya sızlaya vurası vardır.

Aşık sofrasında bir ayak olur,

Şenlik bırakanda Sümmânî alır.

Humarı kan ile karışıp kalır

Atadan toruna süresi vardır.

Veysel ile yumup iki gözünü

Görür gerçeklerin gizli yüzünü,

Emrah ile gamda tartar özünü;

Ağır yükü, hafif darası vardır.

Ak kuşlukta abdal öğütlemesi,

Kara günde kardaş ağıtlaması,

Kızıl tanda Avşar yiğitlemesi:

Nefesi, nidası, narası vardır.

Bozok yaylasında çamlarca uzun

Bir tütün kesilir çektiği hüzün

Nice ki, orda bir sürmeli gözün

Gönlüne yansımış karası vardır.

Şeker dağı acı sözden bıkanda

Etekleri misket misket kokanda,

Ardıçtan kovalar inip çıkanda

Her kuyu başında sırası vardır.

Söğüt çarşısında günle erenler

Zile düzlerinde burçak derenler

Ankara'da dama bulgur serenler

Dostudur, hal hatır sorası vardır.

Beşparmak’ta gümüş mavzer kesilir;

Çatal yüreğine barut basılır,

Alt teli bir tetik olup kasılır;

Bengide patlamak töresi vardır.

Yol üstü inerken Kelkit'in bucağı

Bağrına saplanır bir bağ bıçağı,

Eğin dedikleri gurbet ocağı

Iraktan el sallar, göresi vardır.

Çarşambaya yağmur yağar sel alır;

Yamadan dolanır, bayır, bel alır

Çorum’da Dürdane kızdan el alır

Yan yana halaya giresi vardır.

Muş'un yokuşunu çıkmış yorulmuş,

Narman'da bir güzel görmüş vurulmuş,

Ürgüp'te önüne tuzak kurulmuş;

Göğsünde üç kurşun beresi vardır.

Engeller koymuyor; yol sarp, o yaya

Ziganalar sisli, Kop kaya kaya

Bayburt’ta üç günü dönmüş üç aya;

Kaygulanıp tütün sarası vardır.

Fırat hoyrat akmış, o hoyrat akmış,

Urfa gibi göz göz Mardin'e bakmış,

Diyarbakır sıcak, kibritsiz yakmış;

Harput'un çayında çırası vardır.

Şahin yuvasında baykuş tünerken

Antep sınırlardan gazi dönerken

Tokat bir yabancı yüze inerken

On beşliler ile kurası vardır.

Gence’de topraksız lale örneği

Tebriz’de bayraksız kale örneği,

Kerkük’te ceylansız bala örneği

Öksüz tarı, tutsak curası vardır.

Nice ki ölüm var er geç kaderde

Bir içli ağıtla susar son perde

Karacaoğlan'ın yattığı yerde

Sonsuza dek nöbet durası vardır.

Yetik Ozan - Üçüncü Yol

Sayıyorsan beni kendine yakın
Hem ben bilem hem sen bil, bilişelim,
Benim köyüm senin kentine yakın;
Hem ben gelem hem sen gel, gelişelim.

Ağustos içti de yerin suyunu
Kuruttu pınarın serin suyunu,
Irak kuyuların derin suyunu
Hem ben alam hem sen al, alışalım.

Güneşin hıncı var, bulutun nazı,
Bileğin gücü yok, yüreğin hazı,
Tarlada tırpanı, halayda sazı
Hem ben çalam hem sen çal, çalışalım.

Ben tutmuşum beni kul eden yolu,
Sen tutmuşsun seni el eden yolu,
Bizi bize doğru ileten yolu
Hem ben bulam hem sen bul, buluşalım.

Yetik Ozan - Kilim

 

El emeği, alın teri, göz nuru;
Bu kilimde üç çilenin yünü var,
Boşa değil şu kibiri, gururu,
Yedi iklim, dört köşede ünü var.

Renk almış yaylanın çiçeklerinden,
Desen tutmuş buğday başaklarından,
Gök kuşağı ağmış saçaklarından;
Üzerinde bir ilkbahar günü var.

Her teli bir pınar olup akmada,
Her düğüm yar gözü gibi bakmada,
Biçimler el ele halay çekmede;
Sanki ortasında köy düğünü var.

Bir ucunda bir destana başlanmış,
Bir ucunda gülle bülbül eşlenmiş,
Bir ucunda acı gerçek işlenmiş,
Bir ucunda tatlı düşler tünü var.

Yunus Emre tapınanda yüz koymuş,
Karacoğlan saz çalanda diz koymuş,
Köroğlu dört nala geçmiş iz koymuş;
Boylamında erenlerin yönü var.

Höyük gibi bengiliği yaşıyor;
Bağrında bir kutlu gömü taşıyor,
Yaşı nice yüzyılları aşıyor;
Bu kilimde uygarlığın dünü var.

Ziya Paşa - Terkîb Bend

                              I

Saki getir ol badeyi kim mâye-i candır

Arâm-dih-i akl-ı melâmet-zedegândır

Ol mey ki olur saykal-ı dil ehl-i kemâle

Nâ-puhtelerin aklına bâdî-i ziyandır

Bir câm ile yap hatırı zîrâ dil-i vîrân

Mehcûr-ı hârâbat olalı hayli zamandır

Sâkî içelim aşkına rindân-ı huda'nın

Rindân-ı huda vâkıf-ı esrâr-ı nihândır

Sâkî içelim rağmına süfi-ı harisin

Kim maksadı kevser emeli hıır-i cinândır

Aşk olsun o pîr-ı mey-perverde-i aşka

Kim badesi sad-sâle vü sâkîsi civandır

Pîr-i meye sor mes'elede var ise şüphen

Vaizlerin efsaneleri hep hezeyandır

Ben anladığım çarh ise bu çarh-ı çep-endâz

Yahşi görünür sureti amma ki yamandır

Benzer felek ol çenber-i fânûs-ı hayâle

Kim nakş-ı temâsîli serîü'l-cereyândır

Sâkî bize mey sun ki dil-i tecribet-âmûz

Endişe-i encam ile vakf-ı halecândır

İç bade güzel sev var ise akl u şuurun

Dünya var imiş ya ki yoğ olmuş ne umurun

                              II

Yetmez mi bu kasrîreviş-iağreb-i âlem

Bir menzile ermez mi aceb kevkeb-i âlem

Şimdi uyuyanlar ö zamanda uyanırlar

Bir subha resîde olur âhır şeb-i âlem

Pâmâl eder encam kimin üstüne dönse

Agâz edeli devre budur meşreb-i âlem

Bin böyle cihan zer ü sîm olsa yetişmez

Mümkün mü ki is'af oluna matlab-ı âlem

Hâriçten eğer olsa temaşasına imkân

Müdhiş görünür heykel-i müsta'ceb-i âlem

Almış yükünü şöyle ki seyrinde halelsiz

Bir zerre dahi kaldıramaz merkeb-i âlem

Ebnâ-yı beşerde kalacak mı bu muâdât

Bilmem ne zaman doğrulacak mezheb-i âlem

Her safhada bir şekl-i hakikat eder ibraz

Her gün çevirir bir varaka makleb-i âlem

Bin ders-i maârif okunur her varakında

Yârab ne güzel mekteb olur mekteb-i âlem

Bu cism-i kesifin neresi merkez-i kuvvet

Yârab ne matıyyeyle gezer kâlib-i âlem

Subhâneke yâ men ḫalaka'l-ḫalka ve sevvâ

Subhâneke subhâneke subhâneke elfâ

                              III

Ey kudretine olmayan âğâz u tenâhî

Mümkün değil evsâfını idrâk kemâhî

Her nesne kılar varlığına hüsn-i şehâdet

Her zerre eder vahdetine arz-ı güvâhî

Hükmün kılar izhâr bu âsâr ile mihri

Emrin eder ibraz bu envâr ile mâhı

Dil-sîr-i bisât-ı niamın mürg-i hevâyî

Sîrâb-ı zülâl-i keremindir suda mâhî

Eyler keremin âteşi gülzâr halil'e

Mağlûb olur peşşeye nemrud-ı mübâhi

Zâlimleri adlin ne zaman hâk edecektir

Mazlumların çıkmadadır göklere âhı

Bigânelere münhasır enva'-ı huzûzât

Mihnet-zede-i aşkına mahsûs devâhî

Sensin eden idlâl nice ehl-i tarîki

Sensin eden ihdâ nice gümgeşte-i râhı

Hükmün ki ola mûcib-i hayr u şer-i ef âl

Yarab ne içindir bu evâmir bu nevâhî

Sendendir ilâhi yine bu mekr ü bu fitne

Bu mekr ü bu fitne yine sendendir ilâhi

Güftî bikün ü bâz zenî seng-i melâlet

Dest-i men ü dâd-ı tu der rûz-ı kıyamet

                              IV

Bir katre içen çeşme-i pür-hûn-ı fenadan

Başın alamaz bir dahi bârân-ı belâdan

Asude olam dersen eğer gelme cihâna

Meydâna düşen kurtulamaz seng-i kazadan

Sâbit-kadem ol merkez-i me'mûn-ı rızâda

Vareste olup dâire-i havf u recâdan

Dursun kef-i hükmünde terâzû-yı adalet

Havfın var ise mahkeme-i rûz-ı cezadan

Her kim ki arar bûy-ı vefa tab'-ı beşerde

Benzer ana kim devlet umar zıll-ı hümâdan

Bî-baht olanın bağına bir katresi düşmez

Bârân yerine dür ü güher yağsa semâdan

Erbâb-ı kemâli çekemez nakıs olanlar

Rencide olur dîde-i huffâş ziyadan

Her âkile bir derd bu âlemde mukarrer

Rahat yaşamış var mı gürûh-ı ukalâdan

Halletmediler bu lügazın sırrını kimse

Bin kafile geçti hükemâdan fuzelâdan

Kıl san'at-ı üstadı tahayürle temaşa

Dem vurma ger arif isen çün ü çiradan

İdrâk-i meali bu küçük akla gerekmez

Zîrâ bu terâzû o kadar sıkleti çekmez

                              V

Dehrin ne safa var acaba sîm ü zerinde

İnsan bırağur hepsini hîn-i seferinde

Bir reng-i vefa var mı nazar kıl şu sipihrin

Ne leyl ü nehârında ne şems ü kamerinde

Seyretti hava üzre denir taht-ı Süleyman

Ol saltanatın yeller eser şimdi yerinde

Hür olmak eğer ister isen olma cihanın

Zevkinde safasında gamında kederinde

Cânân gide rindân dağıla mey ola rizân

Böyle gecenin hayr umulur mu seherinde

Hayr umma eğer sadr-ı cihan olsa da bilfarz

Her kim ki hasâset ola ırk u güherinde

Yıldız arayıp gökte nice turfa müneccim

Gaflet ile görmez kuyuyu rehgüzerinde

Onlar ki verir lâf ile dünyâya nizâmât

Bin türlü teseyyüb bulunur hanelerinde

Ayînesi iştir kişinin lâfa bakılmaz

Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde

Ben her re kadar gördüm ise bazı mazarrat

Sâbit-kademim yine bu re'yin üzerinde

İnsana sadakat yaraşır görse de ikrah

Yardımcısıdır doğruların hazret-i Allah

                              VI

Gadr ede reayasına vâli-i eyâlet

Dünyâda vü ukbâda ne zillet ne rezalet

Lâyık mıdır insân olana vakt-i kazada

Hak zahir iken bâtıl için hükmü imâlet

Kadı ola davacı vü muhzır dahi şahit

Ol mahkemenin hükmüne derler mi adalet

Ey mürtekib-i har bu ne zillet ki çekersin

Bir kaç kuruşa müddet-i ümrünce hacâlet

Lâ'net ola ol mâle ki tahsîline ânın

Yâ din ola yâ ırz veya namus ola âlet

Âdem olanın hayr olur âdemlere kasdı

İnsanlığa insanda budur işte delâlet

İnsan ona derler ki ede kalb-i rakîki

Alâm-ı ben-i nev'i ile kesb-i melâlet

Âdem ona derler ki garazdan ola sâlim

Nefsinde dahi eyleye icrâ-yı adalet

Sâdık görünür kisvede erbâb-ı hiyânet

Mürşid sanılır vehlede ashâb-ı dalâlet

Ekser kişinin suretine sîreti uymaz

Yârâb bu ne hikmettir ilâhi bu'ne halet

Ümmîd-i vefa eyleme her şahs-ı degalde

Çok hacıların çıktı haçı zir-i begalde

                              VII

Bir abd-i habeş dehre olur baht ile sultan

Dahhâk'in eder mülkünü bir gâve perişan

İkbâline idbârınadil bağlama dehrin

Bir dâirede devr edemez çenber-i devrân

Zâlim yine bir zulme giriftar olur âhır

Elbette olur ev yıkanın hanesi viran

Ekser görülür çünkü ceza cins-i amelden

Encamda âhenden ölür rahne-i sühan

Tezkîr olunur la'n ile haccâc ile cengiz

Tebcîl edilir nûşirevan ile süleyman

Kabil midir elfaz ile tagyir-i hakikat

Mümkün mü ki tefrik oluna küfr ile îmân

Birhâkden inşâ olunur deyr ile mescid

Birdir nazar-ı hak'da mecûs ile müselman

Her derdin olur çaresi her inleyen ölmez

Her mihnete bir âhir olur hem gama pâyan

Geh çâk olunur damen-i pâkize-i ismet

Geh iffet eder âdemi ârâyiş-i zindan

Sabr et siteme ister isen hüsn-i mükâfat

Fikreyle ne zulm eylediler yusuf a ihvan

Zâlimlere bir gün dedirir kudret-i mevlâ

Tallahi lekad âserakellâhu aleynâ

                              VIII

Her şahsı harîm-i hakk'a mahrem mi sanırsın

Her tâc giyen çulsuzu edhem mi sanırsın

Dehri araşan binde bir âdem bulamazsın

Adem görünen harlan âdem mi sanırsın

Çok mukbili gördüm ki güler içi kan ağlar

Handan görünen herkesi hurrem mi sanırsın

Bil illeti kıl sonra müdâvâta tasaddî

Her merhemi her yareye merhem mi sanırsın

Kibre ne sebeb yoksa vezirim deyu gerçek

Sen kendini düstûr-ı mükerrem mi sanırsın

Ey müftehir-i devlet-i yek-rûze-i dünya

Dünya sana mahsûs u müsellem mi sanırsın

Hâlî ne zaman kaldı cihan ehl-i tama'dan

Sen zâtını bu âleme elzem mi sanırsın

En ummadığın keşf eder esrâr-ı derûnun

Sen herkesi kör âlemi sersem mi sanırsın

Bir gün gelecek sen de perîşan olacaksın

Ey gonca bu cem'iyyeti her-dem mi sanırsın

Nâmerd olayım çarha eğer minnet edersem

Çevrinle senin ben keder etsem mi sanırsın

Allah'a tevekkül edenin yaveri hak'tır

Nâşâd gönül bir gün olur şâd olacaktır

                              IX

Pek rengine aldanma felek eski felektir

Zîrâ feleğin meşreb-i nâsâzı dönektir

Yâ bister-i kemhada ya vîrânede can ver

Çün bây ü gedâ hâke beraber girecektir

Allah'a sığın sahs-ı halimin gazabından

Zîrâ yumuşak huylu atın çiftesi pektir

Yaktı nice canlar o nezaketle tebessüm

Şirin dahi kasd etmesi cana gülerektir

Bed-asla necâbet mi verir hiç üniforma

Zer-dûz palan vursan eşek yine eşektir

Bed-mâye olan anlaşılır meclis-i meyde

İşret güher-i âdemi temyize mihekktir

Nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdir

Tekdîr ile uslanmayanın hakkı kötektir

Nadanlar eder sohbet-i nadanla telezzüz

Dîvânelerin hem-demi dîvâne gerektir

Afv ile mübeşşer midir ashâb-ı merâtib

Kânûn-ı ceza âcize mi has demektir

Milyonla çalan mesned-i izzette ser-efrâz

Bir kaç kuruşu mürtekibin câyı kürektir

İman ile din akçadır erbâb-ı gınada

Nâmûs u hamiyyet sözü kaldı fukarada

                              X

İkbâl için ahbabı siâyet yeni çıktı

Bilmez idik evvel bu dirayet yeni çıktı

Sirkat çoğalıp lafz-ı sadâkat modalandı

Nâmûs tamam oldu hamiyyet yeni çıktı

Düşmanlara ahbabını zemm oldu zerafet

Dildârdan agyâra şikâyet yeni çıktı

Sâdıkları tahkîr ile red kaide oldu

Hırsızlara ikram u inayet yeni çıktı

Hak söyleyen evvel dahi menfur idi gerçi

Hâinlere amma ki riâyet yeni çıktı

Aciz olanın ketm olunur hakk-ı sarîhi

Mahmîleri her yerde himâyet yeni çıktı

İsnâd-ı ta'assub olunur merd-i gayura

Dinsizlere tevcih-i reviyyet yeni çıktı

İslâm imiş devlete pâ-bend-i terakki

Evvel yoğ idi işbu rivayet yeni çıktı

Milliyyeti nisyan ederek her işimizde

Efkâr-ı frenge tebaiyyet yeni çıktı

Eyvah bu bâzîçede bizler yine yandık

Zîrâ ki ziyan ortada bilmem ne kazandık

                              XI

Zahirde görüp bizleri sanma ukalâyız

Biz bir sürü âkil sıfatında budalayız

Akil denilir mi bize kim hâli bilirken

Dildâde-i âlâyiş-i nîreng-i hevâyız

Yârân-ı vatandan bizi özler bulunursa

Düştük sefer-i gurbete muhtâc-ı duayız

Terkîb-i acîbiz iki hâsiyyetimiz var

Ahbabımızın devletiyiz hasına belâyız

Küncîde durur hırkamız altında künûzât

Dervişleriz gerçi nazarda fukarayız

Ukbâya yarar bir işimiz yok ise bârî

Azâde-dil-i şâibe-i zerk ü riyayız

Devletlülere bizleri tahkir düşer mi

Biz âciz isek de yine mahlûk-ı hüdâyız

Bir âfet-i hunhara esîr oldu gönül kim

Her nâzına her lâhzada bin kerre fedayız

Hatırda durur sohbetinin lezzeti hâlâ

Gerçi o şereften nice yıldır ki cüdayız

Her çevrine razılarız ey şâh-ı melâhat

Bizler ki kuluz mu'tasım-ı bâb-ı rızâyız

İster bize lutf eyle diler bizden ırağol

Dünyada heman sen şeref ü şân ile sağ ol

                              XII

Her millet için bir düzüye adlini âm et

Fikr-i gazab-ı hazret-i mabûd-ı enam et

Bevvâl-i çeh-i zemzemi la'netle anar halk

Sen kabe gibi kendini hürmetle benâm et

İncinmemek istersen eğer mülk-i fenada

Bir kimseyi incitmemeğe hasr-ı meram et

Bir yerde ki yok nağmeni takdir edecek gûş

Tazyi'-i nefes eyleme tebdîl-i makam et

Avret gibi mağlûb-ı hevâ olma er ol er

Nefsin seni râm etmeye sen nefsini râm et

Mânend-işecernâbit olur sabit olanlar

Her kangı işin ehli isen anda devam et

Noksanını bil bir işe ya başlama evvel

Yâ başladığın kâr-ı pezîrâ-yı hitâm et

Uğrarsa saba râhın eğer semt-i irak'a

Bağdad iline doğru dahi azm ü hıram et

Merdân-ı suhendânı ziyaret edip andan

Adâb ile git ravza-i rûhî'ye selâm et

Tahsinini arz eyleyip evvelce ziyâ'nın

Bu beyti huzurunda oku hatm-i kelâm et

Meydân-ı suhende yoğ iken sen gibi bir er

Bir şâir-i rûm oldu sana şimdi beraber

Fuzuli - Gazel - 56 (Hansı mâhın bilmezem mihriyle olmuş zâr subh)

 

Hansı mâhın bilmezem mihriyle olmuş zâr subh
Her gün eyler halka bir dâğ-i nihân izhâr subh

Ahmet Hâşim - Merdiven

Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden

Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak

Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak…

 

Sular sarardı… Yüzün perde perde solmakta

Kızıl havâları seyret ki akşam olmakta…

 

Eğilmiş arza, kanar, muttasıl kanar güller

Durur alev gibi dallarda kanlı bülbüller

Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer?

 

Bu bir lisân-ı hafîdir ki rûha dolmakta

Kızıl havâları seyret ki akşam olmakta… 

Mefâilün / feilâtün / mefâilün / fâilün (fâ’lün)